Opis sposobu działania deportacji ludności polskiej wgłąb ZSRR, jak i reakcji Polski na te deportacje. Opisane deportacje zaczynają się pod koniec 1939 roku, a kończą się podczas końca wojny w 1945.

Pamiętniki Józefa Emila Dumańskiego zapisane w postaci powieści. Józef Emil Dumański urodził się 26 XI 1921 roku w Trybuchowicach, pow. Buczacz w województwie tarnopolskim. Uczeń szkół w Buczaczu. Przed wybuchem wojny rozpoczął naukę w Liceum Pedagogicznym w Stanisławowie. Harcerz i adept szybownictwa. W listopadzie 1939 r. został aresztowany przez NKWD za próbę ucieczki na Węgry. Więziony w Nadwórnej i Stanisławowie, a od stycznia 1940 r. w więzieniu w Odessie, gdzie we wrześniu otrzymał zaoczny wyrok - 3 lata obozu pracy. Odbywał go w zespole łagrów Samarskich /praca w kamieniołomach/, a od maja 1941 r. na północy ZSRR, w łagrach Peczorskich/ praca przy wyrębie lasu i inne/. Został uwolniony na podstawie amnestii dla polskich więźniów, będącej rezulatetem Układu Sikorski-Majski. Łagier opuścił we wrześniu 1941 r. i po ciężkiej podróży na południe ZSRR dotarł do Buzułku i wstąpił do Armii Generała Andersa. W Grupie Lotniczej 5 Eskadry odbywał wstępne przeszkolenie w Kołtubance. Tam zaraził się tyfusem i długo przebywał w szpitalu. W marcu 1942 r. z Armią Generała Andersa wydostał się z ZSRR do Persji. Dalsze szkolenie lotnicze odbywał w Kanadzie i w Anglii. Ukończył je w grudniu 1943 r. z pierwszą lokatą na swoim kursie i w stopniu sierżanta nawigatora. W kolejnych latach wojny służył jako nawigator w 307 Nocnym Dywizjonie Myśliwskim "Lwowskich Puchaczy" w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Był ciężko ranny. Odznaczony Krzyżem Walecznych i licznymi innymi odznaczeniami. Wojnę ukończył w randze porucznika. Po zakończeniu wojny rozpoczą studia uniwersyteckie w Londynie, które opuścili w 1947 r., by przenieść się na stałe do Kanady, gdzie kontynuował naukę i pracował. Obecnie, już na emeryturze, jest aktywnym działaczem organizacji polonijnych w Kanadzie, a również członkiem związku Sybiraków w Krakowie.